Methodiek voor boombehoud bij kadevernieuwing
Diverse kademuren langs de Amsterdamse grachten zijn aan vernieuwing toe. Dat is al een opgave op zich in de historische, dichtbebouwde stad. Maar, hoe zorg je ervoor dat de beeldbepalende bomen kunnen blijven staan? In opdracht van gemeente Amsterdam heeft Movares een unieke methodiek bedacht om Amsterdamse bomen te behouden.
Cultuurhistorische waarde
De gemeente is verantwoordelijk voor 200 kilometer gemetselde kademuren. Veel van deze kademuren zijn in slechte staat waardoor een groot deel vernieuwd moet worden. Daarbij kunnen bomen die langs die kades zijn geplant, niet altijd blijven staan. Het kan zijn dat een boom moet worden gesnoeid of, in het uiterste geval, zelfs gekapt. Dit ligt heel gevoelig bij de bewoners, maar ook bij de gemeente Amsterdam. Herman Best, adviseur bomen bij Ingenieursbureau Amsterdam: ‘Bomen hebben cultuurhistorische waarde en zijn belangrijk om onze klimaatdoelstellingen te behalen. We willen er alles aan doen om de monumentale bomen in onze stad te behouden. Daarom zijn we zo enthousiast over de oplossing die we samen met Movares ontwikkelen.’
Leefruimte voor de boom
‘Bijzonder is dat wij zijn gaan redeneren vanuit de boom’, zegt Martijn van den Elzen, projectmanager bij Movares. ‘De kademuur vernieuwen is een technische opgave, daar hebben we de expertise voor. Daar komen we wel uit als de boom het maar overleeft. We zijn eerst gaan kijken naar de boom en de kademuur afzonderlijk en pas daarna naar de wisselwerking. Het plan is allereerst de leefruimte van de boom te optimaliseren, zodat we onze handen vrij hebben voor de kademuur. Samen met Pius Floris Boomverzorging en Boomadvies willen we voorafgaand aan de ingreep de gezondheid van de boom een enorme boost geven. Vervolgens wordt door de wortelkluit heen met groutkolommen een nieuwe vloerconstructie gemaakt. Daarmee zorgen we ervoor dat de boom zelf ondersteund en gedragen wordt. Omdat we een op zichzelf staande oplossing hebben ontwikkeld voor de boom is de gemeente vrij in het kiezen van de meest optimale kademuurvervanging.’
Veel draagvlak
De komende jaren wordt circa 200 km kademuur versneld aangepakt. Langs de op houten palen gefundeerde kademuren staan duizenden bomen. Best: ‘Wij hebben van de eerste 120 rakken inmiddels zo’n 2000 bomen beschouwd en categorieën vastgesteld: monumentale bomen, potentieel monumentale bomen, jonge verplantbare bomen en bomen waar we helaas afscheid van moeten nemen op het moment dat we daar aan het werk gaan. Daarnaast willen we lege plekken vergroenen door de aanplant van nieuwe bomen.’ ‘Het wordt nog een hele opgave’, vult Kasper Heckemann aan. Heckemann werkt als technisch manager bij de gemeente Amsterdam aan het programma Bruggen en Kademuren en is opdrachtgever van Movares. ‘De stad moet bereikbaar blijven, de werkruimte is beperkt en denk eens aan de wirwar aan kabels en leidingen: van gietijzeren leidingen tot glasvezelkabels, achter de kade, in de weg, onder de kade en onder het water. Gelukkig is er veel draagvlak binnen de gemeente om dit integraal aan te pakken.’
Dit merkt ook Van den Elzen. ‘Bij onze overleggen waren wel zestien medewerkers vanuit diverse disciplines van de gemeente aangehaakt. Van omgevingsmanagement, technisch management tot boomspecialisten. Dit waren constructieve momenten.’ Heckemann: ‘We zien het als een zeer kansrijke oplossing, maar dit is nog niet eerder toegepast. We gaan de methodiek daarom testen in praktijktuinen (living labs) en zijn op zoek naar pilotlocaties. Wat doet het met de boom, wat met de kade en wat met het integrale geheel? Als de toepassing geschikt blijkt, kunnen we deze als gemeente gaan voorschrijven.’
Amsterdamse situatie
Ook in andere steden moeten kademuren worden vervangen. De daar toegepaste methodes kunnen niet overgenomen worden in Amsterdam, legt Heckemann uit. ‘Een nieuwe kademuur voor de oude plaatsen is in Amsterdam vrijwel nooit een optie. Je beperkt de ruimte in de historische grachten met een vaak al smalle doorvaart. Een andere methode is het tijdelijk versterken van kademuren door er diagonaal ankers doorheen te boren. In Amsterdam zit de draagkrachtige laag van de bodem relatief diep en al op korte afstand van de kademuur is bebouwing. Ankers plaatsen wordt lastig, net als het verkrijgen van juridische toestemming om deze onder de bestaande bebouwing te plaatsen. Naast de oplossing van Movares worden er innovatieve kadevernieuwingstechnieken ontwikkeld die wel zouden kunnen werken in de Amsterdamse situatie. Het mogelijke voordeel van de oplossing van Movares is dat deze toegepast kan worden in combinatie met bestaande vernieuwingstechnieken voor kademuren. We hopen samen met Movares de oplossing een stap verder te krijgen zodat we deze uiteindelijk ook in de praktijk kunnen toetsen en daarna toepassen.’