NIEUWE AANPAK GEEFT ENERGIE
Integrale duurzame oplossing voor emplacement Venlo
Het emplacement van Venlo is verouderd en zit tegen de grenzen aan van de beschikbare capaciteit. In het gebied lopen diverse separate ontwikkelingen en projecten. Samen met Movares startte ProRail de verkenningsstudie Venlo Integraal Toekomstvast (VIT) dat bestaat uit drie pijlers: spoorse infra, stations & transfer en duurzaamheid. Jarno Aalders, projectmanager bij ProRail: ‘Wat betreft duurzaamheid is niet eerder een project op deze manier aangepakt. Echt duurzaam is zoveel meer dan in de laatste projectfase zonnepanelen plaatsen of kiezen voor circulaire materialen; het gaat er ook om of we bestand zijn tegen de effecten van klimaatverandering. Hoe vaak hoor je niet: hadden we maar in eerdere fase naar duurzame oplossingen gezocht? Daarom pakken we het hier totaal anders aan en ik zie bij alle betrokkenen hoeveel energie dat geeft!‘
Toekomstvast
Het emplacement van Venlo is een belangrijk knooppunt waar de Brabantroute, de Maaslijn en de spoorlijn Venlo-Viersen (Duitsland) samenkomen. Het emplacement ligt midden in het binnenstedelijke ‘versteende’ gebied en is ingesloten tussen de Maas en de heuvel naar Kaldenkirchen. Hierdoor is de ruimte beperkt. Door de locatie kent het emplacement nu al problemen als hittestress en wateroverlast en deze worden versterkt door de klimaatverandering. ‘Er zijn grote projecten die invloed hebben op VIT zoals de komst van een intercity richting Duitsland en de uitrol van ERTMS, maar ook een heel aantal kleinere’, vertelt Jarno. ‘Allemaal op dezelfde vierkante meters. We kunnen op korte termijn een aantal losse projecten uitvoeren zoals bijvoorbeeld extra opstelsporen voor goederen. Alleen lopen we dan het risico dat we deze sporen over 5 jaar weer moeten verplaatsen omdat we de lay-out van het emplacement moeten aanpassen. Dat is dus niet duurzaam en niet toekomstvast. Wat wij met elkaar willen is al die losse projecten, zo’n tien in totaal, integraal verkennen en samen zoeken naar een echt toekomstvaste oplossing.’
Vanuit de inhoud
ProRail en Movares hebben samen met de stakeholders drie thema’s vastgesteld binnen VIT: energie, klimaatadaptatie en circulariteit. Laurens van Geel, projectmanager bij Movares: ‘We streven naar een energieneutraal emplacement met meer energieopwekking dan energiegebruik. Het thema klimaatadaptatie gaat om een klimaatrobuust spoorsysteem en omgeving, waarbij het effect van wateroverlast, droogte, hitte en stormschade wordt beperkt én de gebiedseigen biodiversiteit wordt versterkt. Wat betreft circulariteit willen we dat het emplacement en de gebouwen op het emplacement een zo laag mogelijke milieulast hebben, minder dan de helft ten opzichte van de huidige situatie. Hoge ambities dus! En op al deze thema’s werken we aan duurzame oplossingen. Geen ‘duurzaam’ sausje eroverheen, maar echt vanuit de inhoud omdat dit leidt tot meer resultaat en een betere inpassing. Vanuit ProRail en Movares zijn duo’s gevormd rond spoortechniek, duurzaamheid en stations & transfer; samen zijn we alle mogelijke knelpunten en oplossingen aan het verkennen.’
Co-creatie
Francien van Ojen, adviseur duurzaamheid bij Movares: ‘Dit is dus echt anders dan achteraf CO2- of MKI-berekeningen maken. We zitten nu nog in de fase daarvoor, waarin keuzes gemaakt worden over ruimtebeslag: wat gaan we wel en niet bouwen? Marjan van Alphen, planontwikkelaar bij ProRail en ik verkennen samen de mogelijkheden om op een andere manier met de beschikbare ruimte om te gaan. Misschien kunnen we minder bouwen waardoor ruimte en kansen ontstaan voor klimaatadaptieve maatregelen, circulariteit en energieopwekking.’ Marjan: ‘Dit is echt ontzettend gaaf. ProRail vindt duurzaamheid heel belangrijk. Richting de uitvoering konden we al goed de eisen benoemen voor onder meer materiaalgebruik en energie, maar in deze vroege fase nadenken over een ruimtereservering voor duurzaamheid is nieuw. Alles wat we nu aan kennis opdoen, kunnen we weer inzetten in andere projecten.’ Francien: ‘Het is heel prettig om zo samen te werken. Dit is echt co-creatie.’
Minder lang opwarmen
Francien noemt enkele concrete voorbeelden. ‘Als we een energieneutraal emplacement willen, moet je ook reduceren: anders heb je voetbalvelden aan zonnepanelen nodig voor de energievoorziening. Nu moeten de treinen op een koude ochtend heel lang opwarmen voor hun eerste rit. Dat is een van de meest energievragende activiteiten. Als je dat deel van het emplacement, waar de treinen opgesteld staan, overkapt en de kappen bijvoorbeeld met sedum bedekt, is die lange opwarmtijd niet meer nodig. Met extra zonnepanelen kun je ook energie opwekken. Ik vind dit persoonlijk een hele mooie oplossing. Dit soort dingen bedenk je sneller nu we samen aan tafel zitten met collega’s van energie, spoortechniek en ecologie. Zo kom je in een heel vroege fase tot integrale oplossingen!’
Stip op de horizon
‘Het is echt samen zoeken naar de stip op de horizon’, zegt Marjan. ‘Welke maatregelen kun je nemen, wetende dat er nu al wateroverlast is? Wat betekent klimaatadaptie op het spoor in de praktijk? Wat moet je daarvoor doen en wat levert het op? Als je water wilt bergen, past dat dan binnen de sporenlay-out?’ ‘Door hier nu al over na te denken lopen we echt voorop!’, zegt Jarno. ‘Bovendien ontstaat zo ook ruimte voor een mooiere ruimtelijke inrichting. Door de impact op de ruimtelijke kwaliteit wordt het binnenstedelijke gebiedsontwikkeling en hopelijk een voorbeeldaanpak voor andere projecten. Ik heb de afgelopen tijd gezien dat we heel grote stappen maken. Je ziet mensen van schoorvoetend naar actief meedenken en dat is echt mooi om te zien!’
Perspectief bieden
Jarno: ‘We hebben een presentatie gegeven bij het ministerie van IenW over de set oplossingsrichtingen. Ik ben heel benieuwd hoe onze plannen gaan landen bij IenW, gemeente Venlo, maar ook bij het waterschap en de provincie. We hebben mooie beelden gemaakt die helpen in de communicatie. Ik merk daardoor een omslag in het denken. Nu gaat het erom hoeveel tijd, geld en ruimte de maatregelen voor klimaatadaptatie en duurzaamheid mogen innemen. Daarna kunnen we een verdiepingsslag maken. Het biedt perspectief dat we laten zien dat het anders kan. We zijn echt vernieuwend bezig en gaan in de goede richting!’
Contact
Heeft u naar aanleiding van dit artikel nog vragen, of wilt u met de experts van gedachten wisselen? Neem dan gerust contact met hen op.
Marjan van Alphen planontwikkelaar ProRail
Jarno Aalders projectmanager ProRail
Francien van Ojen adviseur duurzaamheid Movares
Laurens van Geel projectmanager Movares