‘CE-markering monumentale sluis Leidschendam was een uitdaging!’
De 130 jaar oude sluis in Leidschendam is een rijksmonument, maar is nog volop in gebruik. Om de scheepvaart ook in de toekomst vlot en veilig te laten doorvaren, is groot onderhoud uitgevoerd aan het sluiscomplex, inclusief de twee beweegbare bruggen. Dit was een hele uitdaging, vooral omdat de Provincie Zuid-Holland de monumentale status wilde behouden en het sluiscomplex aan de Machinerichtlijn moest voldoen. Dankzij de goede samenwerking tussen de provincie (opdrachtgever), Hollandia Services (uitvoerende partij) en Movares (adviseur van de opdrachtgever) is dit geslaagd.
Ron Werkman
projectleider Beheer en Infrastructuur, Provincie Zuid-Holland
Informeel centrum
De sluis heeft een belangrijke functie in de vaarweg van Delft naar Leiden. Op topdagen wordt de sluis zo’n 60 keer gebruikt door recreatiescheepvaart en grote binnenvaartschepen, die soms imposant groot zijn met 65 meter lengte en 6.5 meter breedte. Zeker als je beseft dat de sluis slechts 7 meter breed is.
De gemeente Leidschendam-Voorburg heeft de directe omgeving van de sluis
bestempeld als het informele centrum. Daardoor heeft zich veel horeca rondom de sluis gevestigd. ‘Zeker in de zomer is dit het hart van het dorp waar de terrassen vol zitten’, zegt Ron Werkman, projectleider Beheer Infrastructuur bij Provincie Zuid-Holland. ‘Het was onze wens de sluis van CE-markering te voorzien zodat hij voldoet aan de Europese regelgeving èn de monumentale status te behouden. We wisten dat dit een hele uitdaging zou zijn.’
Hekwerk
‘De monumentale status van de sluis maakte het een bijzonder project’, zegt ook Arjan van Os, projectmanager Hollandia Services. ‘Een sluis wordt beschouwd als een machine waar de sluiswachter bij moet kunnen komen, maar passanten juist niet. Normaal gesproken zet je een hek om een machine heen, maar dat was hier niet mogelijk vanwege de monumentale status. Terwijl de situatie echt onveilig was.
De bedienaars hadden geen overzicht meer wanneer er honderden mensen waren. We hebben er een stuk hekwerk bij moeten plaatsen, dat in lijn is met het hek dat er al stond. Samen met de architect heeft Movares de Provincie bijgestaan met het ontwerpen van hekken en hagen rondom de sluis. Het is een oplossing geworden die veilig is en past bij de uitstraling van de sluis. Ik vind de nieuwe situatie zelfs veel strakker en mooier.’
Arjan van Os
projectmanager
Hollandia Services
Jacques Montijn
consultant Beweegbare Infrastructuur, Movares
Flexibiliteit en creativiteit
‘Als Movares hebben we een compromis gezocht tussen de wettelijke eisen en een zo veilig mogelijke sluis’, legt Jacques Montijn, consultant Beweegbare Infrastructuur bij Movares, uit. ‘Als je strikt de normen zou volgen was er een industrieel hekwerk gekomen. Het is duidelijk dat dat niet wenselijk is in deze situatie en ook veel weerstand zou opleveren bij de gemeente en omwonenden. Het is ook simpelweg lelijk.
Het was dus een uitdaging om de situatie wezenlijk veiliger te krijgen, te zoeken naar een oplossing die past bij het beeld van het monument en de functie van de sluis als plek om te recreëren. Het was zoeken naar een zo ruim mogelijke interpretatie van de normen, om ook op papier aan te tonen dat de sluis aantoonbaar veilig is en aan de minimale wettelijke vereisten is voldaan. Dat vroeg flexibiliteit en creativiteit, maar is naar onze mening gelukt.’
‘We hebben er echt een restauratie van gemaakt, niet gewoon een instandhouding’
Technische onderdelen
Montijn: ‘De belangrijkste ingreep was het afsluiten van de sluis met de hekken en hagen. Verder hebben we de aandrijvingen vervangen van de beweegbare bruggen, van de grendels en van de afsluithekken. Deze zijn weliswaar (iets) groter geworden als gevolg van zwaardere eisen, maar zijn nog steeds in dezelfde vorm gebleven, waardoor er nauwelijks verschil te zien is tussen voor en na. De constructieve veiligheid en functie zijn daarmee echter wel geborgd.’ Werkman: ‘Ook het aantal beveiligingen in de installatie is verhoogd; de beveiligingen die we buiten moesten aanbrengen (schakelaars) hebben we zo gedaan dat het vrijwel niet opvalt. Daar moet je het mooiste van zien te maken in de hoop dat de monumentencommissie goedkeuring geeft. Het was voor ons als provincie een hele kluif. Wij zij degenen die uiteindelijk de totale machine veilig moeten verklaren en de CE markering moeten afgeven. Dat is lastig als de eisen van de Machinerichtlijn strijdig zijn met de monumentale status van de sluis. Hier en daar moesten we concessies doen, maar wel goed onderbouwd en gemotiveerd. De lijnen zijn gelukkig heel kort; we hebben met z’n drieën steeds oplossingen gevonden en aan kunnen tonen dat het veilig is.’
Pro renovatie
‘Ook voor de omgeving was het een ingrijpende klus’, zegt Van Os. ‘Het was in korte tijd een groot werk waarvoor we een hoop equipment moesten neerzetten wat het zicht belemmerde en veel transportstromen met zich meebracht. Het materieel hebben we op pontons gestald vanwege de beperkte ruimte. Via een bouwapp kon iedereen de werkzaamheden volgen en communiceerden wij over stremmingen. We hebben een omgevingsmanager ingezet die binding heeft met dit gebied. Hij heeft steeds de belangen van de horeca beschermd en dat werkte heel goed. Zo mochten wij soms een extra stuk grond gebruiken dat we dan weer teruggaven als het terras volliep. Ook in onze planning hebben we rekening gehouden met de bewoners, de horeca en de winkeliers. Een brug stremmen met kerst is niet prettig voor hen. Dankzij het goede contact is de omgeving ook echt ‘pro renovatie’ gebleven.’
Restauratie
‘Normaal gesproken sta je als opdrachtgeven aan de zijkant, zeker bij een UAV-cg contract’, zegt Werkman. ‘Dit is zo’n leuk werk dat ik betrokken wilde blijven. Ik ben daarom bijvoorbeeld bij alle bouwvergaderingen geweest. Ons doel was dat het de best gerestaureerde sluis van Nederland zou worden. Soms waren extra investeringen nodig om het nog mooier te maken, maar dat hadden we er voor over. Zo zijn de kabeldoorvoeren in natuursteen op hoog niveau afgewerkt.
Ook is de sluis opnieuw bestraat. We hebben er echt een restauratie van gemaakt, niet gewoon een instandhouding, en hebben de derde prijs gekregen van de Stichting Historische Sluizen en Stuwen voor de meest waardevol gerestaureerde sluis. Over tien jaar voeren we weer groot onderhoud uit aan de besturingsinstallatie en zo nodig aan de bewegingswerken. Het sluiscomplex en de omgeving kunnen weer 30-40 jaar mee.’