HEERHUGOWAARD
Van tunnelproject tot complete herziening stationsgebied
Gemeente Dijk en Waard zocht een oplossing voor de onveilige verkeerssituatie op de Zuidtangent. Met het oog op de klimaatverandering werkte het Hoogheemraadschap aan modellen om wateroverlast te voorkomen in de polder van Heerhugowaard. ProRail had de wens het spoor veiliger en robuuster te maken. Drie partijen met eigen belangen. Het is gelukt al die belangen bijeen te brengen. ‘Als we elkaar niet hadden opgezocht, hadden we niet kunnen bereiken wat we nu bereikt hebben.’
Belangrijke mijlpaal
Aan tafel zitten v.l.n.r. Arif Kafa, projectmanager bij ProRail, Karel Bruin Baerts, programmamanager Ruimtelijke Adaptatie bij Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Nienke van de Lune, projectmanager bij Movares, Jan Thijs Dijkstra, strategisch projectmanager bij gemeente Dijk en Waard en Mattijs Hehenkamp, consultant watermanagement bij Movares. Na tien jaar voorbereiding is er een belangrijke mijlpaal bereikt: het budget voor de reconstructie van het stationsgebied is vastgesteld in de gemeenteraad en de realisatie kan van start gaan. De aanleg van de wegen en openbare ruimte zijn aanbesteed door de gemeente en de eerste inschrijvingen zijn inmiddels binnen. Een mooie aanleiding voor een gesprek over dit omvangrijke project, dat relatief klein startte met een aanvraag voor een spoorse onderdoorgang in 2013 en is uitgegroeid tot een complete, klimaatrobuuste aanpak van het stationsgebied en de omgeving rond de thema’s veiligheid, bereikbaarheid, duurzaamheid en leefbaarheid.
Effecten klimaatverandering
Jan Thijs vertelt dat de gemeente samen met Movares diverse varianten had bedacht voor de spoorse onderdoorgang van de Zuidtangent, inclusief een oplossing voor de waterhuishouding. Twee hoofdwatergangen van de polder liggen namelijk aan weerszijden van het spoor en zouden doorsneden worden door een eventuele tunnel. Het Hoogheemraadschap was in dezelfde periode de effecten van de klimaatverandering aan het inventariseren met het oog op de extremer wordende, vaak lokale neerslag. Karel: ‘We zagen grote risico’s voor wateroverlast in de polder van Heerhugowaard. Daar zijn we aan gaan rekenen en modelleren. Toen ik zag dat de ondertunneling een van onze grootste slagaders zou doorsnijden, heb ik samenwerking gezocht met de gemeente. Samen ontdekten we dat we het totaal anders moesten aanpakken.’ Mattijs: Met het Hoogheemraadschap hebben we vervolgens de hele polder beschouwd. Door het in gezamenlijkheid op te pakken, én polder én stad, vonden we werkbare oplossingen.’
Goede argumenten
Een goede optie zou een extra boezemgemaal zijn om de polder beter bestand te maken tegen het veranderende klimaat én om ruimte te creëren in het stationsgebied. Karel: ‘Een gemaal aanleggen is kostbaar, maar vele malen goedkoper dan op zichzelf staande, ‘losse’ oplossingen voor het stationsgebied, de woningbouw en de polder. Als ik kijk naar de waterbeheersing ten opzichte van onze eerdere plannen, is deze oplossing vele malen beter. Hier waren we alleen nooit op gekomen. Kennis is in dit project altijd de verbindende schakel geweest. Naar elkaar luisteren, samen oplossingen bedenken.’ Door de integrale oplossing voor de waterhuishouding kwam er geld vrij vanuit de Provincie en vanuit het landelijke Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Jan Thijs: ‘Deze financiering was belangrijk voor een toekomstbestendige oplossing voor het water en voor het veilig graven van de Zuidtangent. Door ambitie kun je meer partijen aan elkaar verbinden en kom je tot andere oplossingen, die je goed kunt beargumenteren binnen je eigen organisatie.’ Het resultaat is dat het Hoogheemraadschap een extra gemaal aanlegt waarmee de polder meer klimaatrobuust wordt met minder kans op schade bij extreme neerslag. Met de aanleg van dit gemaal verliezen de watergangen langs het spoor de functie van hoofdafvoer waardoor de tunnel kan worden aangelegd. Met de ruimte die vrijkomt door het opheffen van de watergangen langs het spoor, ontstaan veel mogelijkheden om óók het stationsgebied klimaatrobuust in te richten.
Ambitiewebsessies
Al in een vroeg stadium zijn op initiatief van Movares value engineeringsessies en ambitiewebsessies gehouden om met alle betrokken partijen in en rond het stationsgebied de ambities, verwachtingen, doelen en routes te bespreken voor de thema’s ruimte, water, klimaat en mobiliteit. Nienke: ‘Uit deze sessies bleek dat de partijen ambities hadden op de verschillende thema’s. Met elkaar zagen we ook het hogere doel. Vandaaruit is een samenwerking ontstaan en hebben de projecten vorm gekregen. Binnen die projecten zijn de belangen van de verschillende partijen geborgd. Movares heeft dit zo goed mogelijk verankerd binnen de scope van de projecten en Jan Thijs heeft zich enorm ingezet om die ambities hoog te houden.’
Saneren derde spoor
Tijdens deze sessies is ook het idee ontstaan voor sanering van het derde spoor, ingebracht door ProRail. Arif: ‘In het eindplaatje wordt de weg ondertunneld waardoor er geen spoorwegovergang meer nodig is. Daarnaast verdwijnt ook het derde spoor en daarmee de overweg voor de reizigers van en naar het stationsplein. Zo ontstaat er bovendien ruimte om perron 2 te verbreden, dat nu nog erg smal is. In het kader van het Programma Hoogfrequent Spoor verdwijnen enkele wissels; hoe minder wissels, hoe robuuster het spoor.’ Nienke vult aan: ‘Bovendien hoeft het dek voor de onderdoorgang daardoor minder breed te worden en kunnen we het alignement beter inpassen, doordat minder lange toeritten volstaan.’
Lang en nauw betrokken
Movares heeft in opdracht van de gemeente de engineering van de spoorse onderdoorgang gedaan; dit project is recent aan ProRail overgedragen. Voor ProRail hebben we vervolgens het aanbestedingsdossier opgesteld. Arif: ‘Movares heeft de benodigde spoorse kennis en de samenwerking verloopt erg goed. Het is prettig om zo de vaart in het project te houden.' Nienke: ‘Inmiddels is het project ‘Saneren derde spoor’ gegund aan Swietelsky; wij maken het Uitvoeringsontwerp. De aanleg van de onderdoorgang zal in 2023 worden aanbesteed door ProRail.’
Meer mogelijk door scopeverbreding
‘We hebben in dit project gezien dat samenwerking echt meer oplevert dan losse initiatieven’, zegt Jan Thijs. ‘De hoofdzaak hier was een verkeersoplossing vinden voor de Zuidtangent die nu al druk is en in de toekomst, met de woningbouwverdichting, alleen maar drukker zal worden. De doorstroom op de Zuidtangent moest echt verbeterd worden; dit doen we nu dus door de overweg op te heffen en de onderdoorgang te maken. De maatschappelijke doelen zijn veelomvattender. Wil je dit gebied veilig, maar ook leefbaar en klimaatrobuust maken, dan moet je die doelen gezamenlijk aanpakken. Dus: weg, spoor, woningbouw, klimaat, water en groen. Ik ben echt heel blij dat we elkaar hierin gevonden hebben. Door de scope te verbreden, haakten meer partijen aan, kwam er voldoende financiering en bleek er veel meer mogelijk.’
Intrinsieke motivatie
De komende jaren gaat het stationsgebied flink op de schop. De Zuidtangent zal een lange periode gestremd zijn, maar uit de goedbezochte informatieavonden blijkt dat dit voor de omwonenden geen groot probleem is. De urgentie is hoog, ze willen zo snel mogelijk een goede doorstroming op de Zuidtangent, waardoor die ook veiliger wordt. Jan Thijs: ‘De grootste uitdaging is de volgordelijkheid van de projectonderdelen. Alles hangt zo nauw met elkaar samen. Het is echt een complexe puzzel, ook gezien de streefdatum van 2025. Met elkaar gaan we ervoor. De samenwerking is prima, daar kan het niet aan liggen.’ Karel: ‘Deze aanpak heeft echt partijen met elkaar verbonden en heeft onze intrinsieke motivatie versterkt! Persoonlijk vind ik dat heel waardevol. Een volgend project gaat misschien zelfs nog beter omdat de verbindingen nu gelegd zijn.’
Contact
Heeft u naar aanleiding dit artikel nog vragen, of wilt u met één van de experts van gedachten wisselen? Neem dan gerust contact met hen op.
Jan Thijs Dijkstra Projectmanager Heerhugowaard
Karel Bruin-Baerts Programmamanager Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
Arif Kafa Projectmanager ProRail
Nienke van de Lune Projectmanager Movares
Mattijs Hehenkamp Consultant Movares