COMPLEXE ISOLATIEVERVANGING OP EEN BIJZONDERE LOCATIE
Exclusieve en kostbare boeken vereisen constante klimaatcondities
In de bibliotheek van Universiteit Utrecht worden exclusieve en kostbare boeken bewaard in speciale depots: handschriften, oude en bijzondere drukken, kaarten en atlassen en particuliere collecties, zoals het Utrechts Psalter (Unesco Werelderfgoed) en de atlas maior van Blaeu. Constante klimaatcondities zijn een absolute must voor het behoud van de collectie. Dit betekent dat ook de koelleidingen goed geïsoleerd moeten zijn om te veel temperatuurverlies te voorkomen. Dat bleek niet meer het geval. Daarnaast bestond de indruk dat er ook lekkage van de leidingen was. Er was dus haast geboden.
Verborgen koelleidingen
Het vervangen van de isolatie was nog niet zo eenvoudig. Een deel van de leidingen zat namelijk ‘verborgen' in de technische ruimtes en in een zeer krappe kruipruimte achter en onder andere leidingen en kanalen. Hierdoor waren ze vrijwel niet toegankelijk. Jos de Vries, projectleider bij het Facilitair Service Centrum van Universiteit Utrecht legt uit dat de architect van de ‘black box’ zoals de universiteitsbibliotheek bekend staat, veel aandacht had besteed aan de beleving van de ruimtes.
Papyrus op en in de bibliotheek
‘Wat niet veel mensen weten is dat je aan het reliëf in het beton, aan de buitenkant en binnen in het gebouw, kunt zien waar de depots met boeken zich bevinden. Dat reliëf symboliseert papyrus. Alle minder esthetische onderdelen zoals de leidingen en installaties heeft de architect zoveel mogelijk weggewerkt. Dit maakte de isolatievervanging complex. Bovendien moest de koeling altijd op een constante temperatuur blijven om te kunnen ontvochtigen. De koelinstallatie tijdelijk uitschakelen zou schadelijk kunnen zijn voor de bijzondere collectie. Last but not least mochten de gebruikers geen hinder ondervinden van de vervanging. De bibliotheek is immers een stille ruimte die bijna 24/7 open is. Wat we nodig hadden was een specialistische isolatiepartij, een strakke planning en iemand die het geheel goed kon coördineren.’
VOORBEELD VAN EEN ILLUSTRATIE UIT HET UTRECHTS PSALTER, ÉÉN VAN DE TOPSTUKKEN DIE TE VINDEN ZIJN IN DE SCHATKAMER VAN DE BIJZONDERE COLLECTIES
Goed gecoördineerde aanpak
‘In ruimtes die wel toegankelijk waren, ontdekten we condensvorming in de isolatie. Zo erg dat er soms een ‘waterballon’ gevormd was onder de isolatie’, vertelt Wim Smink, adviseur klimaatinstallaties bij Universiteit Utrecht. ‘We zagen ook roestvorming en putcorrosie op enkele leidingen. Normaal gesproken hebben koelinstallaties een levensduur van gemiddeld 15 jaar; de bibliotheek is inmiddels 20 jaar oud. De koelinstallatie was dus ook aan vervanging toe, maar vervanging van de isolatie was het meest urgent. Samen met Marcel Mathijssen van Movares heb ik de technische tekeningen gemaakt en de werkomschrijving opgesteld en vervolgens is het werk aanbesteed. Peter Keurntjes van Movares zat in onze selectie-, aanbestedings- en gunningscommissie. De juiste uitvoerende partij vinden bleek nog een hele klus; niet alle bedrijven durfden het aan. Uiteindelijk hebben we een goede partij gevonden in isolatiebedrijf Hanenberg en liep het als een trein: de uitvoerend isoleerder wist exact wat hij moest doen en hoeveel tijd dat kostte. Stefan Peelen, projectleider bij Movares, had hierbij de rol van directievoeder en toezichthouder en coördineerde het geheel.’
JOS DE VRIES EN WIM SMINK | UNIVERSITEIT UTRECHT
Energiebesparing
Jos: ‘Vanuit ons duurzaamheidsstreven hebben we op plaatsen waar dat mogelijk was een dikker type isolatie aan laten brengen, net een slag dikker dan wat gebruikelijk is om condensvorming te voorkomen. Universiteit Utrecht wil in 2030 klimaatneutraal zijn. Met elkaar benutten we de mogelijkheden om dit doel te bereiken.’ Wim: ‘Voor het vervangen van de isolatie heeft de aannemer gefaseerd de technische ruimtes omgebouwd en het is gelukt om heel gestroomlijnd, in alle rust door te werken. In totaal gaat het om bijna 3 kilometer aan leidingen waarvan de isolatie wordt vervangen. Circa 500-600 meter aan leidingen bleek niet of nauwelijks bereikbaar en daar moest een andere oplossing voor gevonden worden. De roestvorming viel uiteindelijk mee; op een beperkt aantal plekken was het nodig appendages en/of leidingdelen te vervangen. De rest kon met ontroesten en de juiste primer worden hersteld. Er is dus op tijd actie ondernomen en dit had zeker niet nog heel lang uitgesteld moeten worden. Dit is ook een aandachtspunt voor andere panden, zoals de laboratoria en extra gekoelde ruimtes zoals de server- en computerruimtes.’
Vervanging koelleidingen
De leidingen worden tegelijkertijd vervangen met de koelmachines. Dit project is in uitvoering. Jos: ‘We doen zelf de engineering en Stefan de directievoering en toezicht. Ook dit is een hele klus. Soms moet door dikke betonnen funderingen heen geboord worden; voor de twee hoofdleidingen is de bouwkundig aannemer een dag bezig geweest om twee gaten te boren! De stalen transportleidingen worden vervangen door nieuwe kunststofleidingen. Hier is wat uitloop geweest omdat materialen moeilijk leverbaar zijn en er weinig installatiecapaciteit is. Dit betekent voor ons enkele weekenden doorwerken; achter de schermen wordt veel werk verzet! Movares is gelukkig ook onder moeilijke omstandigheden in staat goed te acteren. We werken al zo’n zes jaar samen met Movares: het is fijn dat je weet wat je aan elkaar hebt.’
Het project is geslaagd dankzij een specialistische isolatiepartij, een strakke planning en goede coördinatie
JOS DE VRIES | PROJECTLEIDER FACILITAIR SERVICE CENTRUM UNIVERSITEIT UTRECHT
Contact
Heeft u naar aanleiding dit artikel nog vragen, of wilt u met een van de experts van gedachten wisselen? Neem dan gerust contact met hen op.
Jos de Vries projectleider FSC Universiteit Utrecht
Wim Smink adviseur klimaatinstallaties Universiteit Utrecht
Stefan Peelen directievoerder/toezichthouder Movares