De singel is rond
Marjo de Kraker (Gemeente Utrecht) en Paul van der Ree (studioSK/Movares)
De afgelopen jaren zagen wij de omgeving van ons hoofdkantoor in Utrecht iedere dag een stukje mooier worden. Er stroomt weer water door de Catharijnesingel en het drukke, grauwe gebied rond winkelcentrum Hoog Catharijne transformeerde tot een plek waar mensen prettig kunnen verblijven. Marjo de Kraker, senior ontwerper openbare ruimte bij gemeente Utrecht: ‘Mensen gaan de openbare ruimte steeds meer gebruiken, ontmoeten elkaar daar. Willen we de groeiende stad aantrekkelijk en leefbaar houden, dan moet de openbare ruimte kwaliteit hebben. Met het herstel van de singel zijn we daarin geslaagd: mensen zijn weer trots op de stad!’
Twintig jaar hard werken
‘Het herstel van de singel was de aanleiding dat ik hier zo’n vijftien jaar geleden ben gaan werken’, zegt De Kraker. ‘Het leek me een ontzettend leuk project en dat was het ook. We kregen zoveel positieve reacties tijdens de opening van de singel op 12 september. Zelf wist ik natuurlijk al dat het zo mooi zou worden, maar het publiek is verrast. We hebben hier wel bijna twintig jaar aan gewerkt. In twintig jaar verandert er veel: de ontwerpen hebben zich daarom steeds door geëvolueerd. We kijken nu bijvoorbeeld echt anders tegen verkeer aan dan bij de start van de planvorming. Daarnaast groeit de stad hard. Van 234.254 in 1996 tot 357.694 in 2020. In 2025 passeren we de grens van 400.000 inwoners. En we zijn kritischer gaan kijken naar het autogebruik. Elke dag fietsen er nu ruim 125.000 mensen via de binnenstad naar hun werk, school, universiteit, het station en de winkels. Ik geloof dat we de fietspaden wel drie keer opnieuw zijn gaan tekenen.’
Beleving en verblijfskwaliteit
Van oudsher is de singel onderdeel van de stadsverdediging van de stad. De meeste bolwerken lagen aan de zuidoostzijde van de stad. Deze zijn later omgevormd tot parken. In het noordwesten was het gebied met bedrijvigheid met kades waar schepen konden aanmeren. De Kraker: ‘Dat verschil zie je nu nog rond de singel. Het gebied rond Hoog Catharijne is het meest verstedelijkte deel met de meeste bedrijvigheid. De Catharijnebrug die architect Paul van der Ree van studioSK/Movares heeft ontworpen ligt hier middenin. De stedenbouwkundige hoofdelementen waren elementair vastgelegd. Er zouden twee ‘plaatbruggen’ komen: simpel, functioneel. Ik was daar geen voorstander van. Het gaat niet alleen om functionaliteit, maar ook om beleving en verblijfskwaliteit van de openbare ruimte. Joost Rosdorff en ik als ontwerpers van de gemeente wilden graag dat de oevers via een vloeiende vorm verbonden zouden worden. We hebben daarom Movares ingeschakeld. Het is Paul gelukt ons idee te vertalen in een realiseerbaar en fraai architectonisch ontwerp met mooie materialen en zorgvuldige detaillering. De samenwerking was prettig; we hadden niet veel meer nodig dan af en toe een gesprek en een schetsrol.’
Verbinding van sferen
De Catharijnebruggen verbinden de oevers, maar hebben ook echt een verbinding van sferen tot stand gebracht door de mooie vloeiende vormen en het materiaalgebruik, vindt De Kraker. ‘Heel fijn dat onze disciplines elkaar zo aanvulden met dit resultaat.’ Van der Ree: ‘In dit drukke deel van de stad spelen verblijfskwaliteit en comfort de hoofdrol. Speciaal voor de Catharijnebruggen is een houten leuning op de balustrade ontworpen, die uitnodigt tot mijmeren. Vanaf de terrassen voor het Vredenburg kijk je door de open balustrade naar het water. Aan de andere oever is de balustrade massief en functioneert als ‘aanrijdbeveiliging’ voor autoverkeer. Juist hierdoor ontstaat er een accentverschil tussen de twee oevers en een fraaie dynamische vorm die de pleinruimte en de groene oever verbindt.’ Aansluitend bij de hoge ambitie op deze locatie zijn hoogwaardige en robuuste materialen toegepast. De brugdekken zijn voorzien van granieten randelementen en roestvrijstalen balustrades. Deze elementen zijn consequent toegepast in zowel de Vredenburgbruggen als de Catharijnebruggen die Van der Ree ontwierp. Dit zorgt voor samenhang en een uitstraling van kwaliteit aan weerszijden van de theatertrap aan het Vredenburg.
Uitdagingen
Het ruimtelijk ontwerp van het Singelproject was een complex en dynamisch proces met veel belanghebbenden. Een belangrijke vraag die speelde: werd het groen genoeg? Tijdens een referendum hadden de inwoners gekozen voor de meest groene variant. De Kraker: ‘Het is niet eenvoudig om tussen alle constructies zoals kademuren door meer groen te realiseren. Het project startte met het noordwestelijke deel. Door onze ervaring daar is het gelukt het zuidoostelijke deel nog verder te vergroenen. Ook was het een uitdaging de vele kabels en leidingen van net zo veel verschillende eigenaren op de juiste manier te verleggen. Tot in zinkbakken onder de singel door! Alle tijdelijke situaties in het hart van de stad op de meest drukke plek maakten de uitvoering van het project best lastig. Mensen mopperden wel eens en dat begrijp ik ook. De ingewikkelde fasering heeft nooit invloed gehad op de vormgeving of de kwaliteit van het eindresultaat. Ik heb met heel veel plezier aan dit project gewerkt en ben heel benieuwd hoe de stad zich verder gaat ontwikkelen.’