Tram 22
Meerwaarde voor de stad
Geen overvolle bussen meer van Utrecht Centraal naar Utrecht Science Park, maar een snelle en comfortabele tram. De realisatie van tram 22 had behoorlijk wat voeten in de aarde door politieke uitdagingen en inpassingsvraagstukken, maar het resultaat mag er zijn. Projectdirecteur Bert Coenen: ‘We geloofden erin dat de tram meerwaarde zou gaan bieden voor de stad. Ondanks de complexiteit was dit een bijzonder leuk project.’
‘Hoe moeizaam af en toe ook qua planning, realisatie en politieke gevoeligheid, dit was een bijzonder leuk project, in alle opzichten. Ik zou de rol van projectdirecteur een maand doen, maar het is meer dan drie jaar geworden!’, zegt Coenen. ‘Nu de tram rijdt, ben ik blij en trots. Het meest waardevolle vind ik het projectdeel Pelikaanstraat waar halte Vaartsche Rijn is gerealiseerd. Dit stuk was qua organisatie ontzettend complex. Er waren drie opdrachtgevers, veel weerstand van omwonenden en ook wat betreft de bouw en inpassing was het complex. Echt heel mooi dat het toch gelukt is alle neuzen dezelfde kant op te krijgen.‘
Bijzondere entree naar de stad
Met de inpassing in de Pelikaanstraat werd het mogelijk circa 8000 vierkante meter aan functies op straatniveau te realiseren. Het is nu een bijzondere entree naar de stad, met winkels, bergruimten voor bewoners, een parkeergarage met 200 plaatsen en een bewaakte fietsenstalling. Daarboven en over het water van de Vaartsche Rijn ligt het NS-treinstation, met de geïntegreerde halte voor tram 22.
Ter hoogte van het water van de Vaartsche Rijn is de smalle onderdoorgang vervangen door een ruime passage waarin het water en de beide kades doorlopen. Coenen: ‘Wat we hier hebben kunnen realiseren is een stuk compensatie voor de buurt – die vlak voor hun deur een trambaan kreeg – en biedt echt meerwaarde voor de stad.’
Trillingsgevoelige gebouwen
‘Ook twee andere plekken vind ik bijzonder: het Utrecht Science Park waar we de tram moesten inpassen in een omgeving waar gewerkt wordt met uiterst gevoelige apparatuur. Het voorkomen van overlast door geluid, trillingen en elektromagnetische interferentie (EMI) was hier een belangrijk aandachtspunt. EMI is relevant op plekken waar zeer gevoelige onderzoeksapparatuur staat zoals in de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht. Movares heeft het inpassingsontwerp
gemaakt voor de beperkte ruimte tussen al deze gebouwen. Hiervoor moest het tracé verlegd worden ten opzichte van de oude busbaan, wat uiterst zorgvuldig moest gebeuren. Onder meer vanwege de kabel- en leidingtunnels die vanaf de energiecentrale aan de ene kant van de trambaan de kritische systemen van het UMC Utrecht aan de andere kant voeden. Samen zijn we tot de meest optimale ontwerpoplossing gekomen, die er nu ligt.’
Kaartenhuis
‘En last but not least: het stationsgebied en dan met name de fasering en stapeling van projecten. De Pelikaanstraat was sociaal puzzelen, het stationsgebied was echt fysiek puzzelen. Dit was een kaartenhuis. Heel complex in de organisatie en in de realisatie zelf. Dit vroeg uiterst nauwkeurige afstemming, zowel inhoudelijk als in de tijd.’ Movares is vanaf het allereerste begin in 2006 nauw betrokken bij het ontwerp en de inpassing van deze tramlijn. Nu alles er eenmaal staat lijkt het niet meer dan logisch, maar hier is heel wat aan vooraf gegaan, vertelt Coenen. ‘Er waren bovengronds en ondergronds een paar dingen over het hoofd gezien door de opdrachtgever en de aannemer die bepalend waren voor het project.
Nu is dit voor zo’n complex project niet verwonderlijk, maar het heeft Steven Jansen als raakvlakmanager namens Movares en de opdrachtgever heel wat uren puzzelen gekost om alles op te lossen.' Het ging hier om gebiedsontwikkeling met verschillende deelprojecten die in verschillende fasen van uitwerking zaten. Coenen: 'We hebben met elkaar heel wat extra uren gemaakt, maar het heeft ons als opdrachtgever, provincie en gemeente ook nader tot elkaar gebracht. Je staat er toch met z’n allen voor! Hoe ik het volhield? Omdat ik erin geloofde dat tram 22 echt meerwaarde zou gaan bieden ben ik doorgegaan en ik ben blij dat we het uiteindelijk toch gered hebben.’
De drukste tram van Nederland
‘De tram levert de stad veel op’, zegt Lot van Hooijdonk, wethouder mobiliteit, energie en groen. ‘De reistijd naar het Science Park is veel korter, zeker ook voor mensen die via Vaartsche Rijn reizen. Qua capaciteit hebben we de tram hard nodig, want we verwachten volgend jaar 60.000 ov-reizigers per dag van en naar Utrecht Science Park, waarvan ruim de helft met deze tram 22 zal gaan. 25.000 reizigers namen dagelijks bus 12, de tram kan er 34.000 per dag aan. Daarmee is het direct de drukste tram van Nederland. De aanleg van zo’n lijn is heel complex, zeker met alle bijbehorende techniek
maar bijvoorbeeld ook omdat de route door het stationsgebied komt waar tegelijkertijd aan meerdere projecten wordt gebouwd. Een kleine verandering of verschuiving in de planning van één project heeft dan grote gevolgen. Het bouwen van een tramlijn midden in de stad is bij voorbaat een complex project, waarbij je ook altijd onderweg tegen onverwachte dingen aanloopt. Hier leren we van, want deze tramlijn moet het begin zijn van nog meer nieuwe ov-verbindingen in de regio.’
18 minuten
De reistijd van Utrecht Centraal tot aan de eindhalte (P+R de Uithof) bedraagt ca. 18 minuten
34.000
In 2021 zullen dagelijks al meer dan 34.000 reizigers met tramlijn 22 gaan, daar waar dat er met buslijn 12 in 2019 nog zo'n 25.000 waren.
Bijzondere inpassing in stedelijke omgeving
‘De nieuwbouw van de OV Terminal Utrecht Centraal liep parallel aan het ontwerp en de inpassing van de tramlijn', vertelt Steven Jansen, senior adviseur Mobiliteit en Ruimte bij Movares. 'Het was echt puzzelen: moet de tram via de centrum- of Jaarbeurszijde van het station, past de tramlijn in de krappe ruimte, hoe maken we de overstap op trein en bus zo logisch mogelijk en wat is er verder nodig om de tramlijn goed ingepast te krijgen? En vooral, hoe komen we tot oplossingen die voldoende draagvlak krijgen? Ik heb de omslag gemaakt van de tram van de Jaarbeurszijde naar de centrumzijde. Samen hebben we de tram er ‘doorheen moeten
praten’. Geweldig dat we er met elkaar in geslaagd zijn.’
‘Ook een bijzonder stuk inpassing is bij de begraafplaatsen Soestbergen en Kovelswade. Beide begraafplaatsen zijn een Rijksmonument en grenzen aan de tramlijn. Er zijn enkele oude graven geruimd en bomen geplant om de bakstenen muur van de spoordijk zoveel mogelijk te camoufleren. Net als bij de Vaartsestraat/Pelikaanstraat hebben we de tram zo dicht mogelijk tegen de spoorlijn aan vormgegeven. Ook de straten langs de lijn zijn heringericht, met veel aandacht voor groen. Dit is een bijzonder onderdeel van de nieuwe tramlijn.’
67 meter
Elke tram heeft een lengte van circa 33 meter en heeft een capaciteit van 216 reizigers, waarvan 62 zitplaatsen en 2 rolstoelplaatsen. Er wordt meestal gereden in een gekoppelde formatie dan is de capaciteit: 432 reizigers.
27 tramstellen
Op dit traject worden 27 nieuwe tramstellen ingezet. 24 in dienst en 3 in reserve.
Visitekaartje voor de stad
‘De nieuwe poort naar de binnenstad én naar de Utrecht Science Park’, noemt architect Paul van der Ree station Vaartsche Rijn. 'Een visitekaartje voor de stad.’ Station Vaartsche Rijn is een belangrijk overstappunt voor reizigers die verder gaan met tram 22. ‘Samen met collega-architect Edwin Megens hebben we optimaal gebruik gemaakt van de beperkte beschikbare ruimte door functies te ‘stapelen’. In het duurzame ontwerp voor het stationsgebied is door dubbel grondgebruik circa 8000 vierkante meter aan functies op straatniveau gerealiseerd.
Het station is zo open mogelijk vormgegeven, met vijf ‘poorten’ met perronopgangen, die samen een visuele toegang vormen naar de binnenstad.Voor de omwonenden waren de vormgeving en inpassing een gevoelig punt. Keken zij voorheen uit op het groen, nu zou hun blik verstoord worden door een station. Daarom hebben we veel aandacht gegeven aan groenvoorziening en gebruik gemaakt van bakstenen wanden en passages onder het spoor door, zodat het perfect aansluit bij de aangrenzende bebouwing. Het is echt prettig dat de bewoners blij zijn met het station dat er nu ligt.’